Nέες μέθοδοι για τη διάγνωση και θεραπεία της νόσου
Η 33χρονη Δωροθέα Πινότση από την Καισαριανή, επικεφαλής ερευνητικής ομάδας του Πανεπιστημίου Κέμπριτζ, άνοιξε τον δρόμο για την πρόληψη
Μία (ακόμη) ελληνική υπογραφή προστέθηκε στον μακρύ κατάλογο των επιστημόνων που με επιμονή και υπομονή φωτίζουν τα σκοτεινά πεδία των νευροεκφυλιστικών παθήσεων.
Ανήκει στην 33χρονη Δωροθέα Πινότση, την επικεφαλής ερευνητικής ομάδας του Τμήματος Χημικής Μηχανικής και Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Κέμπριτζ, που κατέγραψε πώς εκδηλώνεται η νόσος Πάρκινσον , η σοβαρή νευροεκφυλιστική ασθένεια που «κλέβει» ποιότητα αλλά και χρόνια ζωής από τουλάχιστον 8 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, προκαλώντας τρέμουλο (συνήθως στα χέρια), ακαμψία, δυσκολία βάδισης και, σε επόμενο στάδιο, άνοια. Η ανακάλυψη, η οποία δημοσιεύτηκε την περασμένη Τρίτη στην έγκριτη επιθεώρηση «PNAS», ανοίγει σημαντική δίοδο στην ιατρική κοινότητα σε ό,τι αφορά τα «πώς» και «γιατί» εκδηλώνεται η συγκεκριμένη νευροεκφυλιστική πάθηση, αλλά και στην αναζήτηση και τη χορήγηση νέων θεραπειών.
«Φωτίζοντας τους μηχανισμούς πίσω από την εξέλιξη σοβαρών ασθενειών όπως αυτές του εγκεφάλου, στοχεύουμε στην εξέλιξη νέων μεθόδων τόσο για την έγκαιρη διάγνωσή τους όσο και για την αντιμετώπισή τους. Αυτό είναι και το πάθος και ο στόχος μου: να συμβάλω στην εξέλιξη τεχνικών που μπορούν να φωτίσουν ασθένειες», λέει στο «ΘΕΜΑ» η κυρία Πινότση. Η δική της ερευνητική διαδρομή για την αποκωδικοποίηση των ασθενειών του εγκεφάλου ξεκίνησε το 2006. Εχοντας ολοκληρώσει τις σπουδές της στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών του ΕΜΠ, έφυγε για την Ελβετία με υποτροφία από το Ιδρυμα Ωνάση με σκοπό να κάνει διδακτορικό στην Εφαρμοσμένη Φυσική στο Τμήμα Φυσικής στο Ομοσπονδιακό Πολυτεχνείο της Ζυρίχης (ΕΤΗ).
«Ασχολήθηκα με τη μελέτη κβαντικών φωτονικών φαινομένων και τις αλληλεπιδράσεις φωτονίων με την ύλη, με την προοπτική εξέλιξης των λεγόμενων κβαντικών υπολογιστών. Ασχολήθηκα επίσης εκτενώς με διάφορες οπτικές τεχνικές με τις οποίες μπορούσαμε να μελετήσουμε νανοδομές και τις αλληλεπιδράσεις τους με το φως», περιγράφει η κυρία Πινότση όσο πιο… απλά γίνεται την απαρχή της διαδρομής της, δηλαδή το αντικείμενο του διδακτορικού της. Η ολοκλήρωση του διδακτορικού και πιθανότατα η οικογενειακή επιρροή, καθώς η μητέρα της είναι γιατρός, ο πατέρας της καθηγητής Αστροφυσικής στο ΕΜΠ και ο αδελφός της ερευνητής Νευροεπιστημών στο ΜΙΤ της Βοστόνης, την οδήγησαν από τη Φυσική σε μια άλλη επιστήμη, την Ιατρική: «Αρχισα να μελετώ τις ιδιότητες βιολογικών συστημάτων και οργανισμών, αλλά και κάποιες λειτουργίες ή δυσλειτουργίες που συσχετίζονται με παθήσεις όπως οι νευροεκφυλιστικές παθήσεις του εγκεφάλου. Γνωρίζουμε τόσο λίγα για τους μηχανισμούς αυτών των παθήσεων: πώς εμπλέκονται στη γέννηση της ασθένειας, ποια είναι τα ενδιάμεσα στάδια και τι σκοτώνει τελικά τους νευρώνες. Αυτή η περιορισμένη γνώση, όμως, εμποδίζει την εξέλιξη τρόπων αντιμετώπισης και έγκαιρης διάγνωσης».
Η επιθυμία της να βαδίσει στον δύσβατο δρόμο της Βιοφυσικής, της επιστήμης που αξιοποιεί τις φυσικές μεθόδους για την ιατρική επιστήμη, έγινε πραγματικότητα το 2012, οπότε η Ελληνίδα ερευνήτρια έλαβε υποτροφία από τον Εθνικό Οργανισμό Ερευνας της Ελβετίας (Swiss National Science Foundation, SNSF) για να συμμετάσχει σε επιστημονική ομάδα του βρετανικού πανεπιστημίου Κέμπριτζ με αντικείμενο τις νευροεκφυλιστικές νόσους Πάρκινσον και Αλτσχάιμερ μέσα από την εξέλιξη νέων τεχνικών οπτικής μικροσκοπίας. «Ετσι, με τις γνώσεις που είχα αποκτήσει και τις τεχνικές που είχα αναπτύξει στο διδακτορικό μου άρχισα να μελετώ βασικές φωτοφυσικές ιδιότητες βιολογικών συστημάτων και τους μοριακούς μηχανισμούς σε επίπεδο πρωτεϊνών που σχετίζονται με τα πρωταρχικά στάδια εξέλιξης της νόσου Πάρκινσον», εξηγεί.
Η νόσος Πάρκινσον προκαλείται όταν πρωτεΐνες παίρνουν αφύσικα σχήματα και προσκολλώμενες μεταξύ τους σχηματίζουν τελικά ινίδια αμυλοειδούς, γνωστά και ως σωμάτια Lewy, το σήμα κατατεθέν της πάθησης.
Χρησιμοποιώντας ένα οπτικό μικροσκόπιο υπερυψηλής ανάλυσης, η ομάδα της δρος Πινότση κατάφερε να μελετήσει σε πραγματικό χρόνο σε πειραματόζωα (αρουραίους) τη συμπεριφορά των διαφορετικών μορφών μιας πρωτεΐνης, της άλφα-συνουκλεΐνης, η οποία έχει καταλυτικό ρόλο στη νόσο Πάρκινσον. Από την παρατήρηση σε νανοκλίμακα διαπιστώθηκε ότι η πρωτεΐνη άλφα-συνουκλεΐνη, ανάλογα με την τρισδιάστατη δομή που παίρνει κάθε φορά, μπορεί να λειτουργεί είτε προστατευτικά είτε τοξικά στα κύτταρα. «Τα ευρήματά μας αλλάζουν τον τρόπο που βλέπουμε τη νόσο, επειδή δείχνουν ότι η ζημιά στους νευρώνες μπορεί να συμβεί όταν απλώς υπάρχει έξτρα αφύσικη πρωτεΐνη άλφα-συνουκλεΐνη στο κύτταρο. Είναι αυτή η πρόσθετη ποσότητα της εν λόγω πρωτεΐνης που φαίνεται να προκαλεί τις τοξικές επιδράσεις, που έχουν ως συνέπεια τον θάνατο των εγκεφαλικών κυττάρων», εξηγεί η ερευνήτρια και προσθέτει: «Με αυτές τις οπτικές τεχνικές μπορούμε πραγματικά να δούμε λεπτομέρειες που δεν ήμασταν σε θέση να δούμε πριν. Ετσι πιθανώς θα καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε την τοξική δράση σε πρώιμο στάδιο».
Οσο ενθουσιασμένη είναι η 33χρονη φυσικός από την Καισαριανή για την όχι και τόσο μακρινή προοπτική της έγκαιρης διάγνωσης ή και αντιμετώπισης της νόσου Πάρκινσον, τόσο συγκρατημένη γίνεται όταν η συζήτηση περιστρέφεται στην Ελλάδα και στη σκληρή πραγματικότητα που βιώνουν οι συνομήλικοι και οι συνάδελφοί της. «Με λύπη βλέπω τη σημερινή κρίση στην Ελλάδα και το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του ενεργού δυναμικού μας -και κυρίως των νέων επιστημόνων- ωθείται στο εξωτερικό», λέει. Αλλωστε και η ίδια το 2006, που έφυγε για την Ελβετία, πίστευε ότι η διαμονή της θα ήταν προσωρινή και βραχεία στην αλλοδαπή. Πλέον θεωρεί ότι βρίσκεται σε δρόμο χωρίς (άμεση) επιστροφή: «Τώρα πλέον αισθάνομαι ότι οι προοπτικές επιστροφής είναι πολύ δύσκολες. Και είναι κρίμα γιατί αξίζει η χώρα μας να συμβαδίσει με τις άλλες χώρες στις επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις που συντελούνται. Εχουμε το δυναμικό, έχουμε τους νέους με ενθουσιασμό, όνειρα, παιδεία και βάσεις. Δεν έχουμε όμως την ευκαιρία να έρθουμε πίσω και να δημιουργήσουμε κάτι νέο και σημαντικό».
Πηγή:protothema
