Χαοτικό πολιτικό παζλ η «νέα Ισπανία», πρωτιά… ήττας για τον Ραχόι

Οι εκλογές στην Ισπανία κλόνισαν συθέμελα το ισπανικό πολιτικό σκηνικό, θάβοντας τον δικομματισμό και δημιουργώντας ένα Κοινοβούλιο με πλήθος πολιτικών δυνάμεων, το οποίο θα χρειαστεί αρκετό χρόνο μέχρι να βγάλει κυβέρνηση. Το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα του Ραχόι αναγνωρίζει πως θα είναι «δύσκολο» να σχηματίσει κυβέρνηση, οι Σοσιαλιστές -με το χειρότερο αποτέλεσμα της ιστορίας τους- ελπίζουν σε σχηματισμό «εναντίον του Ραχόι» ενώ από τα δύο νέα κόμματα μόνο το Podemos δικαιούται να αισθάνεται (περίπου) νικητής. Η παρτίδα πόκερ που ξεκινά προδιαγράφεται μακρά.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των γενικών εκλογών της 20ης Δεκεμβρίου, το Λαϊκό Κόμμα (PP) του Μαριάνο Ραχόι φτάνει τις 123 έδρες με 28,72% (χάνοντας 63 έδρες). Δεύτερο είναι το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Πέδρο Σάντσεθ με 90 έδρες και 22,01% (χάνοντας 20 έδρες). Τρίτο είναι το Podemos του Πάμπλο Ιγκλέσιας με 69 έδρες και 20,66% και τέταρτο το κεντρώο Ciudadanos με μόλις 40 έδρες και 13,93% -τη σύνθεση του Κοινοβουλίου συμπληρώνουν άλλες 28 έδρες που μοιράζονται σε έξι μικρότερα κόμματα, τα περισσότερα «τοπικού χαρακτήρα». Στη Γερουσία, την απόλυτη πλειοψηφία έχει το PP, όμως αυτό δεν βοηθά τα πράγματα.

Τα απλά μαθηματικά αρκούν για να περιγράψουν το πολύχρωμο χάος στη «βεντάλια» του νέου Κοινοβουλίου: Με 350 έδρες, ο μαγικός αριθμός της αυτοδυναμίας είναι το 176 -και άπιαστος για τις «εύκολες» λύσεις συνεργασίας του PP με Ciudadanos ή PSOE με Podemos. Και αυτό σε μία Ισπανία που είχε γνωρίσει μονοκομματικές κυβερνήσεις σε ένα αυστηρό δικομματικό σκηνικό εναλλαγής PP και PSOE.

• Τι γίνεται όταν δεν υπάρχει πλειοψηφία: Η θεσμική διαδικασία
• Πρώτος χωρίς αυτοδυναμία ο Ραχόι, τρίτη δύναμη το Podemos
• Σε αναζήτηση κυβερνητικής συνεργασίας ο Ραχόι
• Επικοινωνία Τσίπρα με Ιγκλέσιας, «η Ευρώπη αλλάζει»

Τους συσχετισμούς χαλάει για τον Ραχόι κυρίως το μείγμα της ισχύος των δύο νέων κομμάτων: Το Podemos είναι τελικά τρίτο και το Ciudadanos τα πήγε πολύ χειρότερα από όσο περίμενε, και δεν μπορεί να λειτουργήσει ως επαρκής εταίρος για συγκυβέρνηση με το PP. Παρ’ όλα αυτά, η εικόνα είναι τέτοια που κανένα από τα δύο νέα κόμματα δεν μπορεί να θεωρηθεί απόλυτος ρυθμιστής.

Η πύρρειος νίκη του Ραχόι τον θέτει στην πρώτη θέση για να αναζητήσει συμμάχους, κάτι όμως που μοιάζει αρκετά δύσκολο -όπως, μάλλον αισιόδοξα, είπε ο ίδιος. Ο συνασπισμός με τους Ciudadanos δεν αρκεί και από εκεί και μετά το PP θα έπρεπε να κοιτάζει προς τα μικρότερα κόμματα «τοπικού» χαρακτήρα – τα οποία είναι ακόμη δυσκολότερο να συνεργαστούν με το Ciudadanos από ό,τι με τον Ραχόι.

Στην άλλη πλευρά, τα πράγματα δεν είναι ευκολότερα για το σοσιαλιστικό PSOE. Το κόμμα θα χρειαζόταν επίσης να συνασπιστεί με το Podemos και με (περισσότερα) από τα μικρότερα κόμματα. Το ενδεχόμενο αυτό δεν είναι καθόλου απλό: Η πολιτική απόσταση που χωρίζει το ενδεχόμενο ευρύτερο μείγμα πολιτικών κομμάτων (και μόνο δευτερευόντως για το ζήτημα της Καταλονίας, στο οποίο το Podemos θα χρειαζόταν να κάνει υποχωρήσεις) είναι τέτοια που δεν επιτρέπει πολλές ελπίδες για σταθερή κυβέρνηση.

Δεδομένης της περιπλοκότητας της κατάστασης, δεν μπορεί να αποκλειστεί διέξοδος μέσω κάποιας συμφωνίας συνεργασίας μεταξύ των τριών «ισχυρότερων ηττημένων»: PSOE, Podemos και Ciudadanos. Και εδώ οι πολιτικές διαφορές είναι μεγάλες, και ως εκ τούτου τέτοια λύση θα ερχόταν πιθανότερα μέσω κάποιας συμφωνίας για στήριξη ανοχής -ενδεχόμενο πάντως που ακόμη είναι, όπως και όλα τα υπόλοιπα, πρόωρο στην παρούσα φάση.

Το μοναδικό που φαίνεται να αποκλείεται, τουλάχιστον στην έναρξη του πολιτικού πόκερ της Μαδρίτης, είναι ο μεγάλος συνασπισμός υπό τον Ραχόι: Λαϊκό Κόμμα και PSOE δεν εμφανίζονται, προς το παρόν, πρόθυμα να συνεργαστούν -όσον αφορά συγκεκριμένα τη συνεργασία Ραχόι και Σάντσεθ, και μόνο οι βαριές κουβέντες που είχαν ανταλλαχθεί στο ντιμπέιτ δείχνουν πόσο αδύνατο θα ήταν κάτι τέτοιο.

Από την πλευρά προθέσεων, οι σοσιαλιστές του PSOE βρίσκονται σε σχετικά καλύτερη μοίρα από το PP: Οι υπόλοιπες δυνάμεις είναι λιγότερο απρόθυμες να συνεργαστούν μαζί τους παρά με τον Ραχόι. Στις διαβουλεύσεις, τέλος, προστίθεται και η ιδιαίτερη ισπανική μεταβλητή της στάσης του κάθε κόμματος απέναντι στις τοπικές «φυγόκεντρες» τάσεις.

Το προκαταρκτικό αδιέξοδο μοιάζει με την κατάσταση στην άλλη πλευρά της Ιβηρικής, με την «περιπέτεια» της Πορτογαλίας, όμως στη Μαδρίτη -σε αντίθεση με τη Λισαβόνα- τα δύο μεγάλα κόμματα είναι οι μεγαλύτεροι ηττημένοι.

Το τέλος της «πρώτης περιόδου» μετά τον Φράνκο

Όποια διέξοδος βρεθεί για να κυβερνηθεί η Ισπανία, θα έρθει μετά από διαβουλεύσεις που θα κρατήσουν τουλάχιστον εβδομάδες. Στο χειρότερο σενάριο, το πλήρες ναυάγιο θα έφερνε νέες κάλπες, αλλά σε καμία περίπτωση επιστροφή στην προτέρα κατάσταση: Κοιτάζοντας κανείς τη δύναμη των δύο νέων κομμάτων και την καταβαράθρωση των δύο μεγάλων, βλέπει πως η εποχή του δικομματισμού πέρασε στην ιστορία.

Μόνο οι μισοί Ισπανοί έδωσαν την ψήφο τους σε κόμματα του «πολιτικού κατεστημένου», τo PP και PSOE. Η δύναμη του δεύτερου και του τρίτου ήταν σχεδόν η ίδια, ενώ η διαφορά του πρώτου από τον τέταρτο είναι μεν 14 μονάδες, αλλά ουσιαστικά σημαίνει ότι το τέταρτο κόμμα έφτασε στο μισό της δύναμης ενός κόμματος με βαθύτατες ρίζες στην ισπανική πολιτική.

Η τάση αυτή είχε καταγραφεί και στις πρόσφατες τοπικές εκλογικές αναμετρήσεις, έστω κι αν το «πτώμα» του δικομματικού συστήματος δεν θα μπει ακόμη ακόμη στον τάφο: Τα δύο κόμματα παραμένουν πρώτα. Ωστόσο, η εναλλαγή μεταξύ των δύο στρατοπέδων ήταν ο «νόμος» του πολιτικού συστήματος στη Μαδρίτη από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας μετά τον Φράνκο, και πλέον η Ισπανία γυρίζει ξανά σελίδα και περνά σε μία νέα εποχή.

Ο εδώ και καιρό «προαναγγελθείς θάνατος» του ισπανικού δικομματισμού έρχεται με φόντο τη διπλή απογοήτευση των Ισπανών: Η ασθενής ισπανική οικονομία, με την πίεση από τη λιτότητα, και η επίμονα αδύναμη αγορά εργασίας (ακόμη και με 21,8% στο γενικό πληθυσμό, οι μισοί νεαροί Ισπανοί ακόμη δεν βρίσκουν δουλειά) συνδυάστηκε με τα σκάνδαλα διαφθοράς και χρηματοδότησης που άγγιξαν το ισπανικό πολιτικό σκηνικό.

Η τελευταία διάσταση εξηγεί ιδιαίτερα την απήχηση που είχε για τα δύο νέα κόμματα ο χαρακτήρας «άφθαρτων» πολιτικών δυνάμεων, που είχαν σε πολλά σημεία τόσο διαφορετικές πολιτικές προτάσεις. Η επίδραση αυτής της συνθήκης έφτασε μέχρι στα ίδια τα εγκαθιδρυμένα κόμματα, που είχαν (αναγκαστικά) ανανεώσει σημαντικά τις λίστες τους.

Η νέα σελίδα στο ισπανικό πολιτικό σκηνικό ξεκινά, όπως συμβαίνει με κάθε μετάβαση, σε θολό τοπίο με αφετηρία την, πρωτόγνωρη για τα ισπανικά δεδομένα συνθήκη, πως κάθε παράταξη είναι από μόνη της ανεπαρκής για να ηγηθεί. Όπως γράφει ενδεικτικά το κεντρικό άρθρο της El Pais τη Δευτέρα, το νέο σύστημα δεν συνιστά «επανάσταση, αλλά αλλαγή, και αντικατοπτρίζει την επιθυμία των Ισπανών για διαπραγμάτευση και συνεννόηση, έχοντας κουραστεί με τις αδιέξοδες αντιπαραθέσεις που οδήγησαν μόνο σε πόλωση».

Βασίλης Ψυχογιός