Οι κινήσεις της Μόσχας στη Μέση Ανατολή μοιάζουν να αντιγράφουν το μοντέλο της ανατολικής Ουκρανίας: η στρατιωτική ενίσχυση του αδύναμου μέρους σε μιαν ένοπλη σύγκρουση προκαλεί αδιέξοδο τέτοιο που να καθιστά τις πολιτικές συνομιλίες αναπόφευκτες (π.χ. Συμφωνίες του Μινσκ).
Αυτού του είδους η «καταναγκαστική διπλωματία” δείχνει και στην περίπτωση της Συρίας να στέφεται από επιτυχία καθώς εντείνεται τις τελευταίες ημέρες η διπλωματική κινητικότητα και πληθαίνουν οι παίκτες που προθυμοποιούνται (ή εξαναγκάζονται) να ανέβουν στο «τρένο” της διαπραγμάτευσης.
Οι εξελίξεις υπήρξαν καταιγιστικές. Την περασμένη Τρίτη τα Γενικά Επιτελεία των ΗΠΑ και της Ρωσίας κατέληξαν στην υπογραφή ενός πρωτοκόλλου αποφυγής θερμών επεισοδίων στον εναέριο χώρο της Συρίας, όπου επιχειρούν οι πολεμικές αεροπορίες και των δύο χωρών. Ταυτόχρονα, το σύνολο της ρωσικής ηγεσίας (πρόεδρος, πρωθυπουργός, υπουργοί Άμυνας και Εξωτερικών, διευθυντής των μυστικών υπηρεσιών και γ.γ. του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας) δέχονταν στη Μόσχα τον Σύρο πρόεδρο Bashar al-Assad, στο πρώτο ταξίδι του στο εξωτερικό μετά το ξέσπασμα της συριακής κρίσης το 2011. Η συνάντηση αυτή υπήρξε όχι μόνο ένα μήνυμα σχετικά με τις «κόκκινες γραμμές” της Ρωσίας στην πολιτική μετάβαση που επιδιώκεται στη Συρία, αλλά και μία νέα ευκαιρία διερεύνησης των προθέσεων των θιασωτών της αλλαγής καθεστώτος στη Δαμασκό – εφόσον ο Putin ενημέρωσε τηλεφωνικά για τις επαφές του με τον Assad τους ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας.
Την Πέμπτη, στη 12η συνάντηση της Λέσχης Valdai στο Σότσι, ο Ρώσος πρόεδρος είχε την ευκαιρία να ξεδιπλώσει, ενώπιον πολλών Αμερικανών δημοσιογράφων και ακαδημαϊκών, το σύνολο του «οράματός” του για τη Συρία και τις γεωπολιτικές ισορροπίες ευρύτερα – απευθυνόμενος ουσιαστικά στον Barack Obama.
Την Παρασκευή, η πρώτη τετραμερής συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών των ΗΠΑ, της Ρωσίας, της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας στη Βιέννη έληξε με τους συμμετέχοντες να κάνουν λόγο για «παραγωγικές” συνομιλίες και να αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο ενός νέου ραντεβού στις 30 Νοεμβρίου – πιθανότατα σε διευρυμένη σύνθεση, με τη συμπερίληψη του Ιράν και της Αιγύπτου. (Ο αποκλεισμός των ευρωπαϊκών δυνάμεων έχει κατοχυρωθεί).
Ότι η τετραμερής μπήκε σε ουσιαστική διαπραγμάτευση προκύπτει από τα όσα ακολούθησαν. Το Σάββατο ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Sergei Lavrov είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Αμερικανό ομόλογό του John Kerry, κομίζοντας πιθανότατα ιδέες για την προώθηση όσων είχαν συζητηθεί δια ζώσης την προηγουμένη. Παράλληλα ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας είχε επικοινωνία με τον Αιγύπτιο υπουργό Εξωτερικών, ενώ ο Αμερικανός ομόλογός του έσπευσε απροειδοποίητα την Κυριακή στο Ριάντ και επικοινώνησε εκ νέου με τον Lavrov.
Τη Δευτέρα ακολούθησε τηλεφωνική επικοινωνία του Putin με τον βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας Salman, έπειτα από πρωτοβουλία του τελευταίου, με αντικείμενο «την κατάσταση στη Συρία και την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση”, όπως ανακοίνωσε το Κρεμλίνο, στο φόντο των συμπερασμάτων της τετραμερούς.
Νωρίτερα την ίδια ημέρα, έλαβε χώρα η τρίτη εντός τριημέρου τηλεφωνική επικοινωνία Κerry-Lavrov, όπου «συζητήθηκαν πιθανά βήματα για να ενισχυθούν οι προσπάθειες μιας ενδοσυριακής πολιτικής διαδικασίας με την συμπερίληψη όλων των μεγάλων χωρών στην περιοχή” κατά με την ανακοίνωση του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών.
Παράλληλα, ο αρμόδιος για τα μεσανατολικά ζητήματα αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Mikhail Bogdanov επιβεβαίωσε ότι αντιπροσωπεία του αντιπολιτευόμενου Ελεύθερου Συριακού Στρατού έχει πραγματοποιήσει σειρά επισκέψεων στην Μόσχα, με τελευταία αυτήν της προηγούμενης εβδομάδας. Προφανώς η πληροφορία αυτή διοχετεύθηκε όχι μόνο για να αποκτήσει αξιοπιστία ο ισχυρισμός της Μόσχας ότι αποβλέπει σε μία πολιτική λύση που να περιλαμβάνει και την «υγιή” (μη τιζιχαντιστική) αντιπολίτευση της Συρίας, αλλά και για να εκτεθεί ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός, ο οποίος διακήρυξε ότι η στρατιωτική βοήθεια που προθυμοποιείται να του προσφέρει η Ρωσία για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους είναι ανεπιθύμητη.
Είναι απορίας άξιον πώς μπορούν όλες αυτές οι πλευρές να ξεπεράσουν τη βασική τους διαφωνία σχετικά με το μέλλον που επιφυλάσσεται στον Assad κατά τη διάρκεια της «πολιτικής μετάβασης”. Η Μόσχα τον θεωρεί πάντοτε ως τον νόμιμο πρόεδρο της Συρίας και άλλωστε πραγματοποιεί τις αεροπορικές επιχειρήσεις της μετά από δική του πρόσκληση. Ωστόσο διαμηνύει, δια στόματος Lavrov, ότι δεν υιοθετεί τα «ειδικά συμφέροντα” είτε του καθεστώτος είτε της αντιπολίτευσης της Συρίας και ότι προσβλέπει σε διεξαγωγή βουλευτικών και προεδρικών εκλογών καθώς και σε αναθεώρηση του συριακού συντάγματος. Ο ίδιος ο Assad φέρεται, κατά τις δηλώσεις των Ρώσων οικοδεσποτών του, να αποδέχθηκε αυτή την προοπτική κατά το ταξίδι του στη Μόσχα.
Ο Kerry πάλι (ο οποίος, όπως και στην περίπτωση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, ρίχνει όλο του το βάρος υπέρ μιας διπλωματικής λύσης) έχει σε ανύποπτο χρόνο δηλώσει, με τον Lavrov, στο πλευρό του ότι στόχος είναι μια ενιαία και κοσμική Συρία.
Τη δυναμική της πολιτικής συνεννόησης ενισχύει το γεγονός ότι αρκετά κράτη της Μέσης Ανατολής σπεύδουν να ανοίξουν διαύλους με τη Μόσχα.
Η κυβέρνηση του Ιράκ, αγανακτισμένη από την αναποτελεσματικότητα των αμερικανικών επιχειρήσεων κατά του Ισλαμικού Κράτους, αφήνει να πλανάται το ενδεχόμενο να ζητήσει επέκταση των ρωσικών επιδρομών και στη δική της επικράτεια. Η Μόσχα από την πλευρά της προσπερνά αυτό το ενδεχόμενο, όσο «δεν υποβάλλεται επίσημο αίτημα”, διότι γνωρίζει ότι κάτι τέτοιο θα ανατινάξει το κλίμα με τις ΗΠΑ, αλλά και τις εσωτερικές ισορροπίες του Ιράκ (Σουνίτες, Σιίτες, Κούρδοι). Άλλωστε αρκεί το γεγονός ότι το κοινό κέντρο πληροφοριών που έχουν εγκαταστήσει Ρωσία-Συρία-Ιράν-Ιράκ στη Βαγδάτη έχει ήδη φανεί πολύ χρήσιμο για την προέλαση των ιρακινών δυνάμεων (κυβερνητικών και παραστρατιωτικών) εις βάρος των τζιχαντιστών.
Η Αίγυπτος και η Ιορδανία, πάλι, συζητούν την συγκρότηση με τη Ρωσία αντίστοιχου κέντρου πληροφοριών στο Κάιρο – γεγονός που δίνει στην ρωσική εμπλοκή χαρακτήρα πολύ ευρύτερο από την ταύτιση με το «σιιτικό τόξο”. Η επίσκεψη του Σαουδάραβα υπουργού Εξωτερικών Adel al-Jubeir στο Κάιρο φαίνεται πως δεν άρκεσε για να μεταστρέψει τον στρατάρχη Sisi, ενώ η Ιορδανία, χώρα με κομβική γεωγραφική θέση για τυχόν «αλλαγή καθεστώτος” στη Δαμασκό, υπέγραψε πρωτόκολλο αποφυγής συγκρούσεων με τη Ρωσία.
Στο μείγμα προστίθεται και το βασίλειο του Ομάν, το οποίο είχε φιλοξενήσει στο πρώτο τους μυστικό στάδιο τις επαφές ΗΠΑ-Ιράν για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης και αποκλίνει από τις λοιπές μοναρχίες του Περσικού Κόλπου κατά το ότι το κυρίαρχο δόγμα του είναι παραλλαγή του σιιτισμού. Ο υπουργός Εξωτερικών του Ομάν Yusuf bin Alawi συναντήθηκε με τον Assad στη Δαμασκό όπου τόνισε ότι η χώρα του «συνεχίζει να καταβάλλει όλες τις προσπάθειες που είναι δυνατές για να βοηθήσει στην εξεύρεση μιας λύσης στην κρίση στη Συρία”.
Όμως αυτό που θα γείρει αποφασιστικά την πλάστιγγα υπέρ μιας πολιτικής λύση θα είναι η στάση που θα επιλέξει ο Οίκος των Σαούντ, έως τώρα μέγας πάτρωνας του ένοπλου τζιχαντισμού στη Συρία. Το γεγονός, πάντως ότι ο γιος του βασιλιά και υπουργός Άμυνας πρίγκηπας Mohammad επισκέφθηκε δύο φορές από τον Ιούνιο τη Μόσχα είναι ενδεικτικό. Το Ριάντ έχει επίγνωση των αδυναμιών του (συνεχιζόμενος πόλεμος στην Υεμένη, δημοσιονομικό έλλειμμα της τάξης του 21%, προειδοποιήσεις του ΔΝΤ για εξάντληση των συναλλαγματικών αποθεμάτων έως το 2020, φήμες για δυσαρεστημένους πρίγκιπες που απεργάζονται παλατιανό πραξικόπημα), ενώ η σχέση του με τη Μόσχα περιλαμβάνει πτυχές ενεργειακές, εξοπλιστικές κτλ.
Μόνος ανεξέλεγκτος παίκτης (και πιθανότερος χαμένος) στην περιοχή προβάλλει η Τουρκία, που εξαπολύει μύδρους διαπιστώνοντας ότι ΗΠΑ και Ρωσία συμπίπτουν στην επιλογή στήριξης των αυτονομημένων Κούρδων της Συρίας. Με αυτή την έννοια, δύο είναι τα κρίσιμα ορόσημα που προβάλλουν στο ημερολόγιο: οι τουρκικές εκλογές της ερχόμενης Κυριακής (μετά τις οποίες η Άγκυρα θα είναι απελευθερωμένη να διαπράξει οποιονδήποτε τυχοδιωκτισμό) και η Σύνοδος της G20 στα μέσα Νοεμβρίου στην Αττάλεια, όπου οι πρωταγωνιστές της εν εξελίξει διπλωματικής «χορογραφίας” θα έχουν την ευκαιρία να συναντηθούν κατά πρόσωπο.
Πηγή:capital.gr
