Σε μια ήδη ταραχώδη εβδομάδα όπου καταρρίφθηκε ένα ρωσικό πολεμικό αεροσκάφος, συνελήφθη ένας από τους πιο δημοφιλής ηθοποιούς της Τουρκίας και δολοφονήθηκε ένας κορυφαίος Κούρδος δικηγόρος για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Τουρκία πραγματοποίησαν μια σύνοδο κορυφής υψηλού προφίλ στις Βρυξέλλες για την προσφυγική κρίση και ανανέωσαν τις προσπάθειες της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ.
Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συναντήθηκαν με τον Τούρκο πρωθυπουργό Ahmet Davutoglu την Κυριακή για να ανακοινώσουν μια εισφορά 3 δισ. ευρώ για την Άγκυρα, για να σταματήσει αποτελεσματικά την ροή προσφύγων στην Ευρώπη.
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Η Σύνοδος Κορυφής χαρακτηρίστηκε «νέα αρχή” από τον Τούρκο πρωθυπουργό και επισήμως δεσμεύτηκε να «επανεκκινήσει » την προσπάθεια της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ, να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στις συνομιλίες ένταξης και στο τελικό ανακοινωθέν, άφησε επίσης να εννοηθεί ότι υπάρχει πιθανότητα ταξιδίων χωρίς βίζα για τους Τούρκους, από τον Οκτώβριο του 2016.
Παραμένουν πολλά ερωτήματα, ένα εκ των οποίων είναι η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στα κριτήρια της Κοπεγχάγης, οι ελευθερίες του Τύπου ή η επιδείνωση του ιστορικού της Τουρκίας σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα.
«Το κράτος δικαίου και η ελευθερία του Τύπου θα πρέπει να είναι επισήμως στην ημερήσια διάταξη των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας. Πρέπει να είναι απολύτως σαφές ότι η συνεργασία απαιτεί σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Χωρίς αυτό, οι συζητήσεις για επιτάχυνση των διαδικασιών ένταξης, δεν θα οδηγήσουν σε αποτελέσματα”, δήλωσε η Marietje Schaake, Ολλανδή μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και μακροχρόνια υποστηρικτής της ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ.
Άλλες φωνές από την Ευρώπη και την Τουρκία, καταφέρθηκαν εναντίον της συμφωνίας για τον ίδιο λόγο. Στην Hurriyet, ο αρθρογράφος Ahmet Hakan απαρίθμησε επτά λόγους για τους οποίους είναι «θυμωμένος” με την ΕΕ, μεταξύ των οποίων και με την «ικανότητα της Ευρώπης να χωνέψει την έννοια του «εμείς δεν νοιαζόμαστε για τη δημοκρατία ή την ελευθερία του Τύπου, φθάνει οι πρόσφυγες να μην έρχονται στον δρόμο μας”.
ΚΑτ’ ιδίαν, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι δηλώνουν πως αυτή ήταν σε μεγάλο βαθμό μια Σύνοδος Κορυφής για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης, και η έννοια της επανεργοποίησης της «παγωμένης” διαδικασίας ένταξης της Τουρκίας ήταν ένα υπό-προϊόν της λύσης. Παρόλα αυτά, το λεξιλόγιο που χρησιμοποιήθηκε για την ένταξη, ήταν αρκετό για τον Ahmet Davutoglu να κάνει λόγο για μια «ιστορική ημέρα” και μια «νέα αρχή” στις διμερείς σχέσεις.
Στο πλαίσιο της συμφωνίας, η Ευρώπη συμφώνησε να ανοίξει το Κεφάλαιο 17 των διαπραγματεύσεων ένταξης της Τουρκίας (για την οικονομία και τη νομισματική πολιτική) και να επιταχύνει τις διαπραγματεύσεις για τα ταξίδια χωρίς βίζα. Οι δυτικοί αξιωματούχοι ελπίζουν ότι το «ξεπάγωμα” της διαδικασίας ένταξης θα βοηθήσει την Ευρώπη να ανακτήσει την πολιτική επιρροή που έχασε στην Τουρκία τα τελευταία χρόνια. Εάν υπάρξει πρόοδος στις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις της Κύπρου μεταξύ της τουρκικής και της ελληνικής πλευράς, θα ακολουθήσουν περισσότερα κεφάλαια το 2016.
Αλλά πολλές πτυχές της συμφωνίας παραμένουν ασαφείς και μη ρεαλιστικές.
Στο τελικό ανακοινωθέν γίνεται λόγος για «αναζωογόνηση” της διαδικασίας ένταξης, αλλά οι περισσότεροι Τούρκοι και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, αποδέχονται κατ’ ιδίαν ότι η σχέση είναι περισσότερο συναλλακτική παρά με προσανατολισμό την ένταξη. Για σειρά λόγων, η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ δεν είναι στα χαρτιά για κάποια στιγμή σύντομα.
Αν και η ιδέα των ταξιδιών χωρίς βίζα στην Ευρώπη χαιρετίστηκε από φιλοκυβερνητικές εφημερίδες στην Τουρκία ως το πιο σημαντικό επίτευγμα της Συνόδου, στην πραγματικότητα εξαρτάται από το σφράγισμα των συνόρων της Τουρκίας, την υπογραφή συμφωνίας επαναπατρισμού των παράνομων μεταναστών, την ανανέωση των διαβατηρίων και δεκάδων άλλων ρητρών που καθιστούν την «από τον Οκτώβριο του 2016 ταξίδια χωρίς βιζα”, μια αδύνατη υπόσχεση.
Ίσως το μόνο απτό επίτευγμα της συμφωνίας είναι τα 3 δισ. ευρώ για τους 2,2 εκατ. πρόσφυγες που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στην Τουρκία. Αρχικά η Άγκυρα ήθελε το ποσό κάθε χρόνο αλλά συμφώνησε στην προσφορά της ΕΕ να πληρωθεί για δύο χρόνια (Τούρκοι αξιωματούχοι επισημαίνουν ότι αυτή τη στιγμή είναι διαθέσιμα μόνο 500 εκατ. δολάρια μέσω των κεφαλαίων της ΕΕ αλλά τα υπόλοιπα θα παρασχεθούν μέσω συνεισφορών των κρατών-μελών). Η βοήθεια θα διατεθεί για την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των προσφύγων στην Τουρκία και προς την ενίσχυση των ελέγχων στα τουρκικά σύνορα.
Η Τουρκία κινήθηκε γρήγορα για να εκπληρώσει τις υποσχέσεις της. Σε λιγότερο από 24 ώρες μετά από τη λήξη της Συνόδου, η τουρκική ακτοφυλακή συνέλαβε περίπου 1.300 μετανάστες και αρκετούς υπόπτους λαθρεμπόρους σε μια μεγάλη επιχείρηση στις ακτές του Αιγαίου απέναντι από τη Λέσβο, ένα από τα βασικά σημεία εισόδου στην Ευρώπη για παράνομους μετανάστες. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, ανακοίνωσε ότι 431.989 πρόσφυγες -κυρίως από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Ιράκ- έχουν φθάσει στην Λέσβο από την αρχή του έτους. Άλλα ελληνικά νησιά κοντά στις τουρκικές ακτές έχουν δεχθεί παρόμοια, αλλά μικρότερα, κύματα.
Είναι αλήθεια ότι η συμφωνία φέρνει την Τουρκία πιο κοντά στην Ευρώπη -αν και όχι απαραιτήτως ως εν δυνάμει μέλος της ΕΕ, αλλά περισσότερο ως «ειδικό φίλο” που μπορεί να παράσχει ένα προπύργιο ενάντια στην εισροή των προσφύγων. Αυτό είναι μια ιστορική αναδρομή στον ρόλο που διαδραμάτισε η Τουρκία στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ως ένα «έθνος φρούριο” που αντιμετωπίζει την «Σοβιετική απειλή”.
Σήμερα η απειλή μπορεί να έχει αλλάξει, αλλά για άλλη μία φορά η Τουρκία θεωρείται ως ένα απαραίτητο στρατηγικό asset για την Δύση -και πάλι χωρίς να πρέπει να απορροφήσει τις αξίες και τα πρότυπά της.
Πηγή:capital
