Τι έγινε τον Μάιο του 2015 – «Ο Αλέξης Τσίπρας εμφανιζόταν όλο και πιο νωχελικός, σε σημείο που έπαψε να κυριαρχεί, όπως προηγουμένως έκανε»
Στο δύσκολο καλοκαίρι του 2015 επιστρέφει ο Γιάννης Βαρουφάκης με το βιβλίο του «Adults in the Room» που θα κυκλοφορήσει την ερχόμενη εβδομάδα στην αγγλική γλώσσα (στα ελληνικά θα κυκλοφορήσει στις αρχές του καλοκαιριού) και αποσπάσματα δημοσιεύει σήμερα η ιστοσελίδα PressProject.
Το απόσπασμα που δημοσιεύει η ιστοσελίδα βρίσκεται στο 15ο κεφάλαιο του βιβλίου, φέρει τον μεσότιτλο «Αντίστροφη μέτρηση για την παράδοση» και αφορά συσκέψεις της πολιτικής ομάδας διαπραγμάτευσης που έλαβαν χώρα τον Μάιο του 2015.
Στο απόσπασμα ο πρώην υπουργός Οικονομικών αναφέρεται στον Αλέξη Τσίπρα κάνοντας λόγο για έναν άνθρωπο που «εμφανιζόταν όλο και πιο νωχελικός, σε σημείο που έπαψε να κυριαρχεί, όπως προηγουμένως έκανε».
Ο κ. Βαρουφάκης μεταφέρει επίσης έναν καβγά του με τον Σπύρο Σαγιά, τότε γ.γ. της κυβέρνησης, ενώ στο απόσπασμα αποθεώνει τον Κορεάτη σύμβουλό του Γκλεν Κιμ.
Το επίμαχο απόσπασμα από το βιβλίο «Adults in the Room» που δημοσιεύει το PressProject:
Στις αρχές Μαΐου, κατά τη διάρκεια άλλης μιας σύσκεψης της πολιτικής ομάδας διαπραγμάτευσης, ο Νίκος Παππάς με κατηγόρησε λέγοντας περιφρονητικά ότι έχω πάθει «εμμονή» με το δημόσιο χρέος.
«Φυσικά και έχω» του απάντησα. «Όταν είσαι αιχμάλωτος είναι καθήκον σου να αναπτύξεις εμμονή με την απόδραση».
Το ότι γινόταν καν αυτή η συζήτηση μεταξύ μας αποδείκνυε πόσο προχωρημένη ήταν η κατάρρευση του κοινού μας μετώπου. Σημειωτέον ότι ο Παππάς ήταν εκείνος που με είχε πλησιάσει στα τέλη του 2010 λόγω της προσωπικής μου σταυροφορίας υπέρ της άμεσης και μεγάλης αναδιάρθρωσης του χρέους. Αργότερα επέμεινε να αναλάβω τη θέση του υπουργού Οικονομικών ακριβώς λόγω των συγκεκριμένων προτάσεών μου για την αναδιάρθρωση χρέους και της τακτικής που θα ακολουθούσαμε για να την πετύχουμε. Τώρα, ξάφνου, ο στόχος της αναδιάρθρωσης του χρέους είχε γίνει… εμμονή μου.
Ο Σαγιάς προσέτρεξε σε βοήθεια του Παππά χρησιμοποιώντας το απίστευτο επιχείρημα ότι το χρέος δεν αποτελεί πρόβλημα όσο η Τρόικα χρηματοδοτεί την αποπληρωμή του. Βλέποντας ότι ο Αλέξης άκουγε καταβεβλημένος χωρίς να απαντά μου κατέστη προφανές ότι είχε πλέον αποκηρύξει όλα όσα είχαμε συμφωνήσει ήδη από το 2011.
Το σχέδιο τους ήταν πλέον φανερά η αποδοχή της μνημονιακής διαδικασίας και η επαναδιάταξη της κυβέρνησής μας ως μια εκδοχή λάιτ της πολιτικής Σαμαρά. Θυμάμαι να καθόμαστε με τον Ευκλείδη στο Μαξίμου, χαμογελώντας πικρά ο ένας στον άλλον, περιμένοντας την έναρξη κάποιας σύσκεψης, την ώρα που σε διπλανό δωμάτιο οι Σαγιάς και Χουλιαράκης, συνεπικουρούμενοι από τον Δραγασάκη, έκοβαν και έραβαν, έγραφαν και έσβηναν, ακόμα ένα προσχέδιο Συμφωνίας Τεχνικών Κλιμακίων (SLA) που θα παρέδιδαν στην τρόικα: στην πραγματικότητα ενός νέου, οικονομικά μη βιώσιμου, Μνημονίου, πανομοιότυπο με το προηγούμενο, πέραν κάποιων ελάχιστων φύλλων συκής και -το σημαντικότερο- πολύ λιγότερο δημοσιονομικά βιώσιμο. Το όλο σκηνικό εξέπεμπε θλίψη.
Κάποια στιγμή, σε κατ’ ιδίαν συζήτηση, είπα στον Αλέξη ότι δεν θα μπορούσε να «πουλήσει» την SLA του Σαγιά ούτε στον εαυτό του, όχι απλά στην κοινοβουλευτική μας ομάδα. Συμφώνησε με αφοπλιστικό τρόπο και αμέσως έδειξε ακόμα πιο θλιμμένος απ’ όσο ήταν ήδη. Στο μεταξύ ο Jeff Sachs μου έστελνε επείγουσες προειδοποιήσεις: «Απαιτούν πρώτα τεχνική συμφωνία, υποσχόμενοι ότι θα συζητήσουν ελάφρυνση του χρέους μετέπειτα. Αλλά λένε ψέματα! Μόλις τους δώσετε την SLA θα αρνηθούν ακόμα και ότι σας υποσχέθηκαν οτιδήποτε. Μην την πατήσετε!» Πώς να έλεγα στον Jeff ότι πλέον ο Αλέξης δεν με άκουγε; Πως φαινόταν πλέον ταγμένος, από επιλογή ή παράλυση, να διαβεί ανόρεχτα αυτό το καταστροφικό μονοπάτι;
Καθώς πλησίαζε το τέλος Μαΐου ο Αλέξης εμφανιζόταν όλο και πιο νωχελικός, σε σημείο που έπαψε να κυριαρχεί, όπως προηγουμένως έκανε, των συσκέψεών μας. Το κενό έσπευσε, με την σιωπηλή συναίνεση των Δραγασάκη και Παππά, να καλύψει ο Σαγιάς. Μακρυγορώντας στην γλώσσα αλλά και το πνεύμα της SLA της Τρόικας, έμοιαζε να προεδρεύει. Η πλευρά μας είχε δώσει ήδη τα πάντα -δημοσιονομικούς στόχους που ισοδυναμούσαν με βαριά λιτότητα, αποδοχή των φορολογικών μοντέλων των δανειστών, αυξήσεις των φορολογικών συντελεστών, και ιδιωτικοποιήσεις χωρίς όριο και λογική – μη παίρνοντας τίποτα ως αντάλλαγμα. Κάθε φορά που επεσήμαινα ότι αναλαμβάνουμε δεσμεύσεις που δεν μπορούμε να εκπληρώσουμε λάμβανα απαντήσεις που πάνω-κάτω θύμιζαν ολική επαναφορά των επιχειρημάτων της εποχής Σαμαρά: Εφόσον λαμβάναμε νέα δάνεια το χρέος δεν αποτελούσε πρόβλημα γιατί αργά η γρήγορα θα αναδιαρθρωνόταν!
Σε μια απέλπιδα προσπάθεια να κερδίσω την προσοχή του Αλέξη συνέταξα, με τη βοήθεια του Glenn Kim, μια ακόμα πιο ήπια και μετριοπαθή εκδοχή της πρότασης μου για ανταλλαγές χρέους (Debt Swaps) και πρότεινα στον Αλέξη να την παρουσιάσει στην επερχόμενη ανεπίσημη τριμερή συνάντηση με την Γερμανίδα Καγκελάριο και τον Πρόεδρο Ολάντ, υποστηρίζοντας ότι οποιαδήποτε τεχνική συμφωνία στη βάση του σχεδίου Σαγιά θα αποτελούσε πολιτικό δηλητήριο για τον ίδιο αν δεν συμπεριλάμβανε τουλάχιστον την μετριοπαθέστατη αναδιάρθρωση για το χρέος που του πρότεινα. Ο Αλέξης συμφώνησε και μου τηλεφώνησε αργότερα έχοντας «καλά νέα». Η συνάντηση είχε πάει αρκετά καλά, με πληροφόρησε: «Η Άγκελα είπε ότι ήταν προετοιμασμένη να μελετήσει την πρότασή μας για το χρέος και με ρώτησε αν υπάρχει κάποιος να τη συζητήσει με τον Wieser».
Δυστυχώς τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά αν κρίνει κανείς από ένα μήνυμα που μου έστειλε ο Ευκλείδης την ίδια μέρα: «Η τριμερής πήγε άσχημα, οπότε θα χρειαστεί να… δώσουμε ακόμα περισσότερα!»
«Αλέξη», είπα, «κατάλαβες ότι η Μέρκελ σε παρέπεμψε στον νεκροθάφτη μας, τον Thomas Wieser, που δεν έχει καν την εξουσιοδότηση να συζητήσει την ελάφρυνση του χρέους μαζί μας; Και μου λες ότι αυτά είναι καλά νέα;»
Παρόλα αυτά έστειλα τον Glenn Kim στις Βρυξέλλες να συναντήσει τον Wieser μήπως και… Ο Glenn ήταν εξαιρετικός, όπως πάντα, εξηγώντας στον Wieser πόσο απλή, σύμφωνη με τους κανόνες του ESM, και αποτελεσματική ήταν η ανταλλαγή χρέους που προτείναμε, με ελάχιστο μάλιστα πολιτικό κόστος για την Καγκελάριο. Ο Wieser αναγκάστηκε τελικά να παραδεχτεί την αξία της πρότασής μας. Όμως η Μέρκελ δεν είχε κανένα λόγο να την συζητήσει καν καθώς δεν αντιμετώπιζε πλέον καμία αξιόπιστη απειλή, ή έστω πίεση, από την πλευρά μας. Έτσι η επιτυχία του Glenn απεδείχθη άκαρπη.
Σε σύσκεψη της πολιτικής ομάδας διαπραγμάτευσης την 30ή Μαΐου οι Σαγιάς και Χουλιαράκης πρότειναν στον Αλέξη να κανονιστεί ακόμα μια συνάντηση με τον Wieser. Τότε παρενέβην. Ένιωσα ότι ίσως ήταν η τελευταία μου προσπάθεια, γι’ αυτό επέλεξα τις λέξεις μου πολύ προσεκτικά:
«Δεν έχω πρόβλημα να μιλήσουμε ξανά στον Wieser, αν το επιθυμείτε. Αλλά να ξέρετε ότι δεν πρόκειται να γίνει τίποτα. Η μόνη μας ελπίδα ανάκτησης του ελέγχου της μοίρας μας είναι αν ο πρωθυπουργός μας, το πολύ μέχρι την Τετάρτη ή την Πέμπτη, παρουσιάσει το δικό μας αντι-Μνημόνιο -τη δική μας μεταρρυθμιστική και δημοσιονομική πρόταση για το πώς πρέπει να κλείσει η τρέχουσα δανειακή συμφωνία και ποια πρέπει να είναι η λογική και η μορφή ενός νέου μακροπρόθεσμου συμβολαίου με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντί να εγκλωβιστείς Αλέξη στο πλαίσιο της Τεχνικής Συμφωνίας της τρόικας, να επιμείνεις να συζητήσεις στη βάση ενός νέου Σχεδίου για την Ελλάδα στο οποίο το χρέος να είναι προαπαιτούμενο. Ναι, το ξέρω ότι επαναλαμβάνομαι επ’αυτού εδώ και δύο μήνες. Όμως είναι μονόδρομος και τώρα πια είναι έτοιμο ένα τέτοιο Σχέδιο, αποτέλεσμα συστηματικής δουλειάς με τον Jeff Sachs, τον Larry Summers και πολλούς άλλους».
Όσο μιλούσα, ο Σαγιάς, που καθόταν δίπλα μου, άρχισε να επαναλαμβάνει ρυθμικά και σαρκαστικά την ίδια φράση: «Πρόταση ρήξης, πρόταση ρήξης, πρόταση ρήξης. Αυτό κάνεις. Προτείνεις την σύγκρουση.»
Έφτασα στα όρια της υπομονής μου. Χτύπησα το χέρι μου στο τραπέζι και του είπα «Άκου να σου πω. Δεν θα με ξαναδιακόψεις. Ούτε θα ξαναβάλεις λόγια στο στόμα μου διαστρέφοντας το νόημα των λεγόμενών μου. Η Τρόικα και τα κανάλια της τα καταφέρνουν πολύ καλά σε αυτό. Δεν χρειάζονται την βοήθειά σου. Αλλά ως εδώ. Αν διαφωνείς, να περιμένεις μέχρι να έρθει η σειρά σου για να εκφράσεις τις σκέψεις σου».
«Τώρα με τρόμαξες!» είπε ο Σαγιάς με περίσια ειρωνική επιθετικότητα.
«Σπύρο, πρόσεχε, ολισθαίνεις στη σφαίρα της πολιτικής αλητείας.»
Ο Σαγιάς άρχισε να φωνάζει «Επί σαράντα χρόνια παλεύω σε αυτή τη χώρα, όχι σαν μερικούς που είδαν την ευκαιρία τους να γυρίσουν από το εξωτερικό και να κάνουν καριέρα».
«Χαίρομαι που επιτέλους πέφτουν οι μάσκες και μπορούμε να δούμε ξεκάθαρα ποιος υπονομεύει τον υπουργό Οικονομικών εκ των έσω», του απάντησα.
Αργότερα, μιλώντας με την Έλενα Παναρίτη, παρουσία της Δανάης, περιέγραφα την δυσάρεστη και χαώδη ατμόσφαιρα που ακολούθησε μετά από τη λογομαχία: «Για μια ακόμη φορά έφτασα μερικά εκατοστά από το να παραιτηθώ σήμερα. Αλλά δεν πρόκειται να τους κάνω τη χάρη. Ο Αλέξης προσπάθησε να με υπερασπιστεί αλλά το έκανε πολύ άτσαλα».
«Του έχουν κάνει μάγια» είπε η Έλενα.
«Όχι, δεν είναι αυτό», απάντησα. «Έχει παραιτηθεί εσωτερικά. Έχει κουραστεί και έχει χάσει το ηθικό του. Αλλά είναι η τελευταία μας ελπίδα. Θα παραμείνω μέχρι αυτή η ελπίδα να εξαφανιστεί ολοκληρωτικά».
