Σα να μην είχε ήδη υποστεί αρκετά πισωγυρίσματα τον τελευταίο χρόνο, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υποστεί άλλο ένα οικονομικό και πολιτικό πλήγμα, αυτή την φορά από την Ιταλία. Αλλά αυτή η κρίση είναι διαφορετική από πολλές προηγούμενες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Επηρεάζει ένα μέλος του πυρήνα της ΕΕ με έναν τρόπο που αγγίζει τα θεμέλια στα οποία βρίσκεται η ένωση.
Τα σχέδια του πρωθυπουργού Matteo Renzi για τον εξορθολογισμό του ιταλικού πολιτικού συστήματος απορρίφθηκαν συντριπτικά από τους ψηφοφόρους στο δημοψήφισμα της 4ης Δεκεμβρίου. Η ήττα του από την ακροδεξιά, την ακροαριστερά, και τα ευρωσκεπτικιστικά κινήματα -αλλά επίσης και από κάποιους φιλό-Ευρωπαίους- διασφαλίζει ότι κανένας πολιτικός δεν θα προσπαθήσει ξανά να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις στο προσεχές μέλλον. Αφού έχασε το δημοψήφισμα, ο Renzi ανακοίνωσε ότι θα παραιτηθεί.
Όλα τα βλέμματα τώρα είναι στραμμένα στον Sergio Mattarella. Η δουλειά του Ιταλού προέδρου είναι να διατηρήσει την σταθερότητα, ιδιαίτερα σε στιγμές κρίσης. Ίσως να θέλει τον Renzi να παραμείνει στη θέση του για λίγους ακόμη μήνες, εάν αυτό είναι πολιτικά εφικτό.
Η εναλλακτική -πρόωρες εκλογές- στοιχειώνει τον Mattarella και τους οπαδούς του Renzi. Το αντί-συστημικό Κίνημα Πέντε Αστέρων υπό τον Beppe Grillo και τα κατά της μετανάστευσης και κατά του ευρώ κόμματα που περιλαμβάνουν τη Λίγκα του Βορρά και το Αδέρφια της Ιταλίας, περιμένουν στη γωνία.
Αν και αυτά τα κόμματα και τα κινήματα διαφωνούν μεταξύ τους σε πολλά ζητήματα, η προοπτική μιας ετερόκλητης ομάδας λαϊκιστών να κερδίζουν την εξουσία στην Ιταλία, ίσως να μην είναι αρκετά μεγάλος πειρασμός για αυτές ώστε να συνασπιστούν. Και ας μην ξεχνάμε τον Silvio Berlusconi, τον πρώην πρωθυπουργό ο οποίος είχε υποστηρίξει τις μεταρρυθμίσεις Renzi, για να στραφεί τελικά εναντίον του νέου πρωθυπουργού.
Εάν οι Ιταλοί υποκύψουν σε αυτά τα αντιευρωπαϊκά κόμματα στις γενικές εκλογές, θα υπονομεύσουν τα ίδια τα θεμέλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό δεν είναι υπερβολή, διότι η πολιτική αβεβαιότητα στην Ιταλία είναι διαφορετική από άλλες κρίσεις που επηρεάζουν την ΕΕ.
Διαφέρει από την ελληνική χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία σχεδόν οδήγησε την Ελλάδα έξω από την ευρωζώνη. Η ελληνική οικονομία είναι μικρότερη και ο πολιτικός ρόλος της χώρας και το ανάστημά της στην Ευρώπη είναι ασημαντο.Ακόμη και έτσι, οι άλλες χώρες της ευρωζώνης δεν ήταν προετοιμασμένες να πιέσουν την Ελλάδα έξω από την ευρωζώνη. Το ψυχολογικό και πολιτικό κόστος θα υπερέβαινε τις μεγάλες διασώσεις που έχει λάβει η Αθήνα για να διασώσει τις τράπεζές της με αντάλλαγμα την εφαρμογή σαρωτικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Ακόμη και η απόφαση της Βρετανίας τον Ιούνιο να αποχωρήσει από την ΕΕ, η οποία θα μπορούσε να είναι η αρχή του ξηλώματος της Ένωσης, είναι θεμελιωδώς διαφορετική από την κρίση που πλήττει την Ιταλία, εξαιτίας του τι εκπροσωπεί η Ιταλία. Η χώρα είναι ένα από τα ιδρυτικά μέλη της ΕΕ. Είναι η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία μεταξύ των 19 χωρών της ευρωζώνης. Και είναι η όγδοη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, με βάση το ονομαστικό ΑΕΠ.
Για δεκαετίες η Ιταλία ήταν ένας παθιασμένος υποστηρικτής μιας ισχυρής και πιο ενοποιημένης ΕΕ. Ήταν ιδρυτικό μέλος της ευρωζώνης. Είναι χώρα-μέλος του πυρήνα της ΕΕ, το οποίο εξηγεί για ποιον λόγο η τρέχουσα κρίση επηρεάζει την αξιοπιστία του ευρώ και της ίδιας της ΕΕ.
Η αποτυχία της Ιταλίας να εισάγει μεγάλες μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και στο τραπεζικό σύστημα, έχει τώρα εμφανίσει τα αποτελέσματά της. Η ανεργία διαμορφώνεται στο 11,5% του εργατικού δυναμικού, σε σχέση με το 4% της Γερμανίας. Η ανεργία των νέων βρίσκεται στο εντυπωσιακό 36% έναντι μόλις κάτω του 7% στη Γερμανία.
Ο Ulrich Grillo, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Γερμανικών Βιομηχάνων, εξέδωσε μια σύντομη ανακοίνωση αντιδρώντας στην ήττα του Renzi. «Η γερμανική βιομηχανία φοβάται τις συνέπειες του αποτελέσματος. Με αυτό, οι κίνδυνοι μιας νέας πολιτικής αστάθειας αυξάνονται για τις οικονομικές εξελίξεις, τις χρηματοπιστωτικές αγορές και για τη νομισματική ένωση”, δήλωσε ο Grillo.
Ανεξαρτήτως του τι θα επιλέξει να κάνει ο Mattarella, η ιταλική κυβέρνηση θα πρέπει να αντιμετωπίσει άμεσα το θέμα της τρίτης μεγαλύτερης τράπεζας της χώρας, της Monte dei Paschi di Siena. Είναι σε επείγουσα ανάγκη ανακεφαλαιοποίησης. Ο Renzi έχει προσπαθήσει να προσελκύσει επενδυτές να τη διασώσουν. Αυτό ήταν υπό την προϋπόθεση να κερδίσει το δημοψήφισμα. ¨Ορισμένοι θα δουν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ως απόδειξη ότι η Ιταλία είναι ανίκανη να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις, και μπορεί να υπαναχωρήσουν”, υποστήριξε ο Economist.
Ο Renzi ή όποιος τον διαδεχθεί, δεν θα είναι σε ισχυρή θέση να διασώσει την τράπεζα. Με βάση τους νέους κανόνες της ΕΕ, οι κρατικές ζημιές πρέπει να πλήξουν τους επενδυτές, οι οποίοι σε αυτή την περίπτωση περιλαμβάνουν και μικροκαταθέτες. Επίσης, το να διατηρηθεί βιώσιμη η τράπεζα είτε με εθνικοποίησή της είτε με διοχέτευση κεφαλαίων σε αυτήν, θα σήμαινε παραβίαση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ -συγκεκριμένα, ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα μιας χώρας δεν πρέπει να ξεπερνά το 3% του ΑΕΠ της. Το ιταλικό έλλειμμα διαμορφώνεται αυτή τη στιγμή στο 2,6% του ΑΕΠ. Ωστόσο η Γαλλία και η Γερμανία έχουν παραβιάσει αυτόν τον κανόνα και την έχουν «γλιτώσει”. Η ΕΕ μπορεί να κάνει μια εξαίρεση και για την Ιταλία επίσης.
Η τραπεζική κρίση είναι απλώς άλλο ένα σύμπτωμα της ιταλικής πολιτικής και οικονομικής παρακμής, την οποία ο Renzi ήλπιζε να αντιστρέψει. Αυτή η παρακμή γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τα αντισυστημικά κινήματα, κατά της μετανάστευσης και της παγκοσμιοποίησης -όπως στη γειτονική Γαλλία. Αλλά ο Beppe Grillo, ο Berlusconi και η Γαλλίδα ακροδεξιά ηγέτης του Εθνικού Μετώπου, Marine Le Pen, δεν έχουν ποτέ αρθρώσει μία λύση στα βαθιά οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι χώρες τους -εκτός από το να αντιτίθενται στο status quo και σε οτιδήποτε αυτό εκπροσωπεί.
Οι Ευρωπαίοι λαϊκιστές έχουν τώρα βρεθεί στον πυρήνα της ΕΕ. Στην Ιταλία, ενισχυμένοι από την ήττα του Renzi, επόμενή τους στάση είναι να κερδίσουν δύναμη -εκτός κι αν οι φιλοευρωπαίοι μιμηθούν αυτό που έκαναν στις 4 Δεκεμβρίου στην Αυστρία. Συσπειρώθηκαν γύρω από έναν ανιαρό ηλικιωμένο κύριο για να σταματήσουν έναν ακροδεξιό υποψήφιο να γίνει ο επόμενος πρόεδρος τηε χώρας. «Το αποτέλεσμα εμφάνισε πως μπορείς να κερδίσεις εκλογές στην Ευρώπη με φιλοευρωπαϊκές απόψεις”, όπως τόνισε στο Carnegie Europe η Tessa Szyszkowitz, η ανταποκρίτρια του Ηνωμένου ΒΑσιλείου για το αυστριακό περιοδικό profil.
Καθώς η Ολλανδία, η Γαλλία και η Γερμανία προετοιμάζονται να πάνε σε εκλογές το 2017, οι προεκλογικές εκστρατείς θα δείξουν εάν οι ηγέτες στις χώρες του πυρήνα της Ευρώπης είναι πρόθυμες να υπερασπιστούν αυτό που κοι προκάτοχοί τους ίδρυσαν σχεδόν 60 χρόνια πριν.
Πηγή capital
