Αναμφίβολα το πιο σημαντικό γεγονός της χρονιάς που μας πέρασε ήταν τα capital controls.
Η επιβολή τους μπορεί στην αρχή να σόκαρε τους συναλλασσομένους, δεδομένου ότι η κυβέρνηση διέψευδε κατηγορηματικά ένα τέτοιο ενδεχόμενο, όμως έξι μήνες μετά ο περιορισμός στην κίνηση των κεφαλαίων έγινε συνήθεια για τους φορολογουμένους.
Tο μόνο σίγουρο είναι ότι τα capital controls θα μείνουν ανεξίτηλα στην ελληνική ιστορία.
Αναλυτικότερα, όμως, οι πιο κρίσιμοι σταθμοί το 2015 είναι:
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ
Η συνάντηση Βαρουφάκη-Ντάισελμπλουμ
Προτελευταία ημέρα του μήνα, πραγματοποιείται η πρώτη συνάντηση του νέου υπουργού Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη με τον πρόεδρο του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ. Αυτή έληξε με το αλησμόνητο «ουάου» του υπουργού όταν ο κ. Ντάισελμπλουμ ψιθύρισε κάτι για το μέλλον της τρόικας στο αυτί του κ. Βαρουφάκη.
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ
Η συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου
Επειτα από 3 δραματικά Eurogroup, οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης κατέληξαν το βράδυ της Παρασκευής 20 Φεβρουαρίου 2015 σε συμφωνία για την παράταση της δανειακής σύμβασης κατά τέσσερις μήνες, στη βάση της περιλάλητης λίστας Βαρουφάκη. Η συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου έμεινε ουσιαστικά γράμμα κενό περιεχομένου. Δεν υλοποιήθηκε ποτέ και οδήγησε ουσιαστικά στον οικονομικό στραγγαλισμό της χώρας, καθώς οι εναπομείνασες δόσεις του δεύτερου χρηματοδοτικού προγράμματος δεν εκταμιεύθηκαν ποτέ, με την κυβέρνηση να επιστρατεύει υποχρεωτικά ακόμα και τα τελευταία διαθέσιμα των φορέων του Δημοσίου προκειμένου να πληρώσει μισθούς και συντάξεις.
ΜΑΡΤΙΟΣ
Brussells Group
Ηταν ουσιαστικά ένας χαμένος μήνας. Αντεγκλήσεις, βαριές κουβέντες από πλευράς κυρίως Βερολίνου, με τον κ. Σόιμπλε να πρωτοστατεί σε αυτές. Επίσης για πρώτη φορά κάνουν την εμφάνισή τους δηλώσεις περί εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη, με τον κ. Γιούνκερ και λοιπούς ψύχραιμους να αποκλείουν το ενδεχόμενο.
Το πρώτο κρίσιμο ραντεβού έρχεται στο Εurogroup στις 10.3.15 όπου συμφωνήθηκε να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις σε επίπεδο τεχνικών κλιμακίων. Δεν περνούν όμως δύο 24ωρα και η ελληνική πλευρά αρνείται να διεξαγάγει τις διαπραγματεύσεις στην Αθήνα. Στο σημείο αυτό ξεκινάει και ο βίος του περιλάλητου Brussells Group.
Στις 23 Μαρτίου πραγματοποιείται η συνάντηση Τσίπρα-Μέρκελ, αλλάζοντας κάπως το πολωτικό κλίμα που είχε διαμορφωθεί. Και ο μήνας κλείνει με τους Ευρωπαίους να περιμένουν τη λίστα των νέων μεταρρυθμίσεων, σπεύδοντας όπου και όταν βέβαια τους δινόταν η ευκαιρία όχι μόνο να εκφράσουν τις επιφυλάξεις τους για το περιεχόμενο, το οποίο θεωρούσαν ότι στερούνταν εξειδίκευση, αλλά και να τορπιλίσουν και την όποια προσπάθεια γινόταν για την αποκατάσταση της σχέσης εμπιστοσύνης.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ
ELA
Ο μήνας ξεκινά με την ΕΚΤ να δίνει μόλις το 20% των 2,5 δισ. που ζήτησαν μέσω του Eκτακτου Μηχανισμού Ρευστότητας-ΕLA οι ελληνικές τράπεζες. Ακολουθεί η συνάντηση Βαρουφάκη-Λαγκάρντ στις ΗΠΑ. Αυτό όμως που χαρακτήρισε τον Απρίλιο ήταν εκείνο το κρίσιμο Eurogroup στη Ρίγα στις 24 του μηνός, όπου γίνεται πλέον φανερό ότι δεν υπάρχουν δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ του κ. Βαρουφάκη και των συναδέλφων του στο συμβούλιο. Το κακό κλίμα είχε φανεί με το «καλημέρα» καθώς ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε δήλωσε στους δημοσιογράφους προσερχόμενος στο Eurogroup: «Να πάτε να δείτε την ωραία Ρίγα, γιατί αποτέλεσμα σήμερα εδώ δεν πρόκειται να δείτε»!
ΜΑΪΟΣ
Και ενώ όλοι διαπιστώνουν μια κάποια πρόοδο στις διαπραγματεύσεις στα χαμηλόβαθμα κλιμάκια, παράλληλα αρχίζουν τα όργανα από τον διεθνή Τύπο ότι η Ελλάδα οδηγείται σε στάση πληρωμών, καθώς αδυνατεί να πληρώσει τη δόση του 1,6 δισ. ευρώ τον Ιούνιο στο ΔΝΤ.
ΙΟΥΝΙΟΣ
Capital controls
Ο πιο κρίσιμος μήνας. Ο μήνας των μεγάλων ανατροπών. Ενώ η Ελλάδα επεδίωκε εννεάμηνη παράταση της σύμβασης, άρχισαν να φουντώνουν τα σενάρια του Grexit. Το πρώτο μισό του Ιουνίου μονοπώλησε το σχέδιο Γιούνκερ. Επρόκειτο για ένα 5σέλιδο των πιστωτών με το οποίο συμφώνησε εν μέρει ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας.
Η πολιτική οικονομικής ασφυξίας που ακολούθησαν οι δανειστές και ο κίνδυνος πλήρους κατάρρευσης του τραπεζικού συστήματος, λόγω των τεράστιων εκροών καταθέσεων (7 δισ. ευρώ μόνο το πρώτο 20ήμερο του Ιουνίου και 40 δισ. από το φθινόπωρο του 2014) οδήγησαν αναγκαστικά στην επιβολή περιοριστικών μέτρων στην κίνηση κεφαλαίων.
Τη Δευτέρα 29 Ιουνίου και για μία εβδομάδα οι τράπεζες παρέμειναν κλειστές για το κοινό. Η εικόνα των ατελείωτων ουρών στα ΑΤΜ των τραπεζών για τα 60 ευρώ του ημερήσιου ορίου ανάληψης έκαναν για πολλές ημέρες τον γύρο της υφηλίου. Αναπόφευκτες οι επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία (πάγωμα της αγοράς, κατακόρυφη πτώση της καταναλωτικής και επιχειρηματικής εμπιστοσύνης και πλήρης απώλεια εμπιστοσύνης στις τράπεζες). Η χώρα έχει ήδη αθετήσει πληρωμές ύψους 1,2 δισ. ευρώ προς το ΔΝΤ, ενώ συνολικά οι υποχρεώσεις προς ΔΝΤ και ΕΚΤ μέχρι τον Αύγουστο ξεπερνούσαν τα 7 δισ. ευρώ. Ακολουθεί το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου και η επιστροφή της κυβέρνησης στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τους δανειστές.
ΙΟΥΛΙΟΣ
Αποχώρηση Βαρουφάκη-Βαλαβάνη
Μία ημέρα μετά το δημοψήφισμα ο υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης υποβάλλει την παραίτησή του, μετά τη διαπίστωση ότι δεν έχει ρόλο στη νέα τάξη πραγμάτων. Τον διαδέχεται ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, αναπληρωτής υπουργός Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων μέχρι τότε.
Για τους λόγους της παραίτησης ο κ. Βαρουφάκης δηλώνει: «Το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου θα μείνει στην παγκόσμια ιστορία ως μοναδική στιγμή που ένας μικρός ευρωπαϊκός λαός όρθωσε το ανάστημά του εναντίον της χρεοδουλοπαροικίας. Όπως όλες οι δημοκρατικές κατακτήσεις, έτσι κι αυτή η ιστορική απόρριψη του τελεσίγραφου του Eurogroup της 25ης Ιουνίου έχει μεγάλο κόστος. Είναι λοιπόν απαραίτητο το κεφάλαιο του «όχι» να επενδυθεί άμεσα ώστε να μετατραπεί σε «ναι» σε κάποια έντιμη συμφωνία-επίλυση – με αναδιάρθρωση χρέους, με μειωμένη λιτότητα, με αναδιανομή υπέρ των μη εχόντων, με πραγματικές μεταρρυθμίσεις. Λίγο μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του δημοψηφίσματος, μου κατέστη γνωστό ότι οι συμμετέχοντες στο Eurogroup, και λοιποί εταίροι, θα «εκτιμούσαν» την… απουσία μου από τις συνεδριάσεις του, κάτι που ο πρωθυπουργός έκρινε ότι ίσως βοηθήσει στην επίτευξη συμφωνίας. Γι’ αυτό και αποχωρώ από το υπουργείο Οικονομικών».
Με μια επιστολή την οποία απευθύνει σε προσωπικό τόνο προς τον πρωθυπουργό ακολουθεί και η Νάντια Βαλαβάνη, λίγες ημέρες αργότερα και συγκεκριμένα μετά τη συμφωνία της 13ης Ιουλίου.
Δηλώνει μεταξύ των άλλων:
«Στήριξα την ομάδα διαπραγμάτευσης τη νύχτα της Παρασκευής όντας σίγουρη ότι δεν υπάρχει περίπτωση να υπάρξει συμφωνία. Οτι τελικά θα γυρίσετε πίσω για να στηριχτούμε στον λαό – όπως το έκανες και την προηγούμενη φορά. Οτι η ανάγνωση της μάχης που δίνατε εκεί θα βοηθήσει ν’ αποκαλυφθεί στα μάτια και των πιο ανυποψίαστων συμπατριωτών μας, μετά και τ’ αποτελέσματα του δημοψηφίσματος της προηγούμενης Κυριακής, πώς επιχειρούν να χρησιμοποιήσουν την Ελλάδα ως εργαλείο για να μετασχηματίσουν βίαια στο ακόμα φρικαλεότερο συνολικότερα την Ευρώπη. Επειδή δεν πιστεύω ότι η κατάσταση για την εργαζόμενη πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας μπορεί ποτέ ν’ αλλάξει ριζικά προς το καλύτερο χωρίς τη δική της συνειδητοποίηση και θέληση για δράση προς τα εκεί».
Η συμφωνία
Στις 13 Ιουλίου, ύστερα από 17 ώρες διαπραγματεύσεων επιτυγχάνεται συμφωνία για τρίτο χρηματοδοτικό πρόγραμμα προς την Ελλάδα και δάνειο-γέφυρα ύψους 7 δισ. ευρώ από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.
Η συμφωνία μεταξύ κυβέρνησης-δανειστών προβλέπει:
• Δάνειο 86 δισ. ευρώ μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, με τη «συνεχιζόμενη και πλήρη εμπλοκή του ΔΝΤ» το οποίο μπορεί να εκταμιεύσει επιπλέον 16 δισ. ευρώ από το τρέχον πρόγραμμά του.
• Αναπτυξιακό «πακέτο» 35 δισ. ευρώ.
• Αναδιάρθρωση χρέους. Το Eurogroup αποκλείει το κούρεμα στην ονομαστικά αξία του χρέους, αλλά προκρίνει «σημαντικό πακέτο μέτρων για τη στήριξη της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους τα οποία θα εξομαλύνουν το μονοπάτι εξυπηρέτησης και θα μειώσουν σημαντικά το κόστος (σ.σ.: τοκοχρεολύσια)».
• Νέο Ταμείο αξιοποίησης Δημόσιας Περιουσίας (50 δισ. ευρώ). Θα έχει την έδρα του στην Ελλάδα. Θα περάσουν σε αυτό περιουσιακά στοιχεία του ελληνικού Δημοσίου. Από τις πωλήσεις και την αξιοποίηση της περιουσίας τα 25 δισ. ευρώ θα ενισχύσουν τις τράπεζες, τα 12,5 δισ. ευρώ θα κατευθυνθούν για την εξυπηρέτηση του χρέους και τα υπόλοιπα 12,5 δισ. ευρώ για επενδύσεις που θα αποφασιστούν από την Ελλάδα.
Η Ελλάδα καλείται ώς την Τετάρτη 15 Ιουλίου να περάσει από τη Βουλή προαπαιτούμενες δράσεις.
Παράδοση-παραλαβή
Στις 20/7/2015, στο υπουργείο Οικονομικών, παρουσία του υπουργού Ευκλείδη Τσακαλώτου, έγινε η παράδοση-παραλαβή χαρτοφυλακίου από την απερχόμενη αναπληρώτρια υπουργό Οικονομικών, Νάντια Βαλαβάνη, στον νέο αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών, Τρύφωνα Αλεξιάδη.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ
Το συμβούλιο υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης προχωράει στην εξειδίκευση της συμφωνίας και στις 14 Αυγούστου ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος δηλώνει μετά τη συμφωνία:
«Υστερα από έξι μήνες πολύ δύσκολων διαπραγματεύσεων με πολλές διακυμάνσεις, έχουμε μια συμφωνία. Με αυτή τη συμφωνία, ελπίζουμε ότι η Ελλάδα θα προχωρήσει μπροστά. Θα προχωρήσει με την έννοια ότι στο εξής, το χρηματοπιστωτικό σύστημα θα γίνει κατά πολύ σταθερότερο. Υπάρχει η υπόσχεση της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, χωρίς να τίθενται σε κίνδυνο οι καταθέσεις και χωρίς οι καταθέτες να έχουν καμιά ανησυχία. Ετσι θα ξεκινήσει πολύ σύντομα η διαδικασία αντιστροφής των αρνητικών επιπτώσεων των capital controls, οι τράπεζες θα επιστρέψουν στο σημείο όπου ήταν πριν και -ελπίζω- σε μια πολύ πιο στέρεη βάση».
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ
Ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών
Στο πλαίσιο της συμφωνίας κυβέρνησης-δανειστών αποφασίζεται και η -τρίτη κατά σειρά- ανακεφαλαιοποίηση των 4 συστημικών τραπεζών. Τα stress tests του Εποπτικού Μηχανισμού της ΕΚΤ βγάζουν λογαριασμό 4,4 δισ. ευρώ σύμφωνα με το ήπιο σενάριο και 14,4 δισ. ευρώ σύμφωνα με το δυσμενές. Σε ειδικό λογαριασμό του ESM βρίσκονται ήδη «παρκαρισμένα» από τον περασμένο Αύγουστο 10 δισ. ευρώ, τα οποία αποτελούν μέρος της πρώτης μεγάλης δόσης των 26 δισ. ευρώ του τρίτου χρηματοδοτικού προγράμματος των 86 δισ. ευρώ. Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι με την ανακεφαλαιοποίηση:
• Αποφεύχθηκε ο κίνδυνος για bail in (κούρεμα) καταθέσεων, που θα είχε σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες.
• Υπήρξε μεγάλη συμμετοχή ιδιωτών επενδυτών στις αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου, με αποτέλεσμα την εισροή περισσότερων από 5 δισ. ευρώ νέων κεφαλαίων στις τράπεζες, σε μια περίοδο που εξακολουθούν να είναι σε ισχύ οι κεφαλαιακοί έλεγχοι.
• Το κόστος για το ελληνικό Δημόσιο μέσω της συμμετοχής του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας στην ανακεφαλαιοποίηση είναι σημαντικά μικρότερο από τα 25 δισ. ευρώ, που ήταν οι αρχικές προβλέψεις, με αποτέλεσμα τη δραστική μείωση των χρηματοδοτικών αναγκών της χώρας στο πλαίσιο του νέου προγράμματος και τον περιορισμό της επίπτωσης στο δημόσιο χρέος.
• Τα ποσοστά του ΤΧΣ στη νέα μετοχική σύνθεση των συστημικών τραπεζών θα είναι μεν χαμηλότερα σε σχέση με πριν, αλλά πλέον, όπου το ΤΧΣ θα επενδύσει νέα κεφάλαια, η συμμετοχή του θα είναι ουσιαστική, καθώς οι νέες μετοχές που θα αποκτήσει θα έχουν πλήρη δικαιώματα ψήφου και δεν θα δεσμεύονται από δικαιώματα επαναγοράς (warrants).
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ
Απομάκρυνση Σαββαΐδου – ΦΠΑ 23% στην ιδιωτική εκπαίδευση
Ξεκινάει ο μαραθώνιος για την ανεύρεση ισοδύναμων που θα αντικαθιστούσαν το μέτρο της επιβολής του ΦΠΑ 23% στην ιδιωτική εκπαίδευση. Τα μέτρα βρέθηκαν τον Δεκέμβριο και ήταν η επιβολή Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης (ΕΦΚ) στο κρασί και το ειδικό τέλος των 5 λεπτών του ευρώ ανά στήλη τυχερού παιχνιδιού του ΟΠΑΠ.
Στις 22 του μήνα με απόφασή του το υπουργικό συμβούλιο προχώρησε στην απομάκρυνση της Κατερίνας Σαββαΐδου από τη θέση της επικεφαλής στη Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων. Είχε προηγηθεί ποινική δίωξη που άσκησε σε βάρος της η Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών για παράβαση καθήκοντος σε βαθμό πλημμελήματος. Αφορούσε απόφαση που εξέδωσε από τον περασμένο Ιανουάριο η ίδια για τις διαφημίσεις των τηλεοπτικών σταθμών. Συγκεκριμένα, στις 12/1/2015 η κ. Σαββαΐδου με απόφασή της έδωσε μεγαλύτερο χρονικό περιθώριο στους τηλεοπτικούς σταθμούς από αυτό που προβλέπει η νομοθεσία προκειμένου να αποδώσουν στο Δημόσιο τον ειδικό φόρο 20% επί των εσόδων από τηλεοπτικές διαφημίσεις. Επιπλέον, η κ. Σαββαΐδου είχε κληθεί σε απολογία και από τον οικονομικό εισαγγελέα για το αδίκημα της κακουργηματικής απιστίας, σε υπόθεση φορολογικού προστίμου.
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ
Προϋπολογισμός 2016 και 48 προαπαιτούμενα
Στις 20 Νοεμβρίου κατατέθηκε στη Βουλή ο προϋπολογισμός του 2016, που προβλέπει περικοπές δαπανών και πρόσθετους φόρους συνολικού ύψους 5,7 δισ. ευρώ. Ακολούθησε η ψήφιση 48 προαπαιτουμένων προκειμένου οι εταίροι να ανάψουν το «πράσινο φως» για την εκταμίευση της υποδόσης των 2 δισ. ευρώ.
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ
Δεύτερο «πακέτο» προαπαιτούμενων για το 1 δις.
Στις 12 Δεκεμβρίου «κλείδωσε» η συμφωνία με τα 13 νέα προαπαιτούμενα τα οποία άνοιξαν τον δρόμο για την εκταμίευση και της τελευταίας υποδόσης του 1 δισ. ευρώ. Μεταξύ αυτών η νέα ανεξάρτητη Γραμματεία Εσόδων, η αντιμετώπιση του λαθρεμπορίου καυσίμων και των τριγωνικών συναλλαγών στον ΦΠΑ, το νέο Υπερταμείο Αποκρατικοποιήσεων και το νέο ενιαίο μισθολόγιο στο Δημόσιο και φυσικά τα «κόκκινα» δάνεια (σ.σ. πώλησή τους σε distress funds), τα οποία αποτέλεσαν το… βασικό πιάτο στις διαπραγματεύσεις που είχε η ελληνική πλευρά με το κουαρτέτο των θεσμών τον Δεκέμβριο .Ανοίγει ο δρόμος για τη νέα αξιολόγηση.
